Το νομοθετικό πλαίσιο για το mobbing στον εργασιακό χώρο

Γράφει η Μαρία Δάτσικα, Νομική Σύμβουλος

Το νομοθετικό πλαίσιο για το mobbing στον εργασιακό χώρο

Ο εργασιακός χώρος θα έπρεπε να είναι ένα ασφαλές και αξιοπρεπές περιβάλλον για όλες και όλους. Ωστόσο, η πραγματικότητα δείχνει ότι πολλοί εργαζόμενοι και ιδίως γυναίκες έρχονται αντιμέτωποι/-ες με φαινόμενα παρενόχλησης, βίας ή εκφοβισμού.

Στο κείμενο που ακολουθεί, θα βρείτε μια ανάλυση του νομικού πλαισίου για το mobbing στην εργασία και των μέτρων προστασίας που προβλέπονται, ώστε να γνωρίζετε τα δικαιώματά σας και να μπορείτε να τα διεκδικήσετε με αυτοπεποίθηση.

Με τον Ν. 4808/2021 ενσωματώθηκε στο ελληνικό δίκαιο η Σύμβαση με αρ. 190 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας για την εξάλειψη της βίας και της παρενόχλησης στον κόσμο της εργασίας. Σκοπός του νόμου είναι η πρόληψη και αντιμετώπιση φαινομένων βίας και παρενόχλησης στην εργασία και η καταπολέμηση του εργασιακού εκφοβισμού, καθώς και η εμπέδωση κουλτούρας προστασίας όλων των εργαζομένων από φαινόμενα βίας και παρενόχλησης και η καλλιέργεια υγιούς εργασιακού περιβάλλοντος.

Το προστατευτικό πλαίσιο του νόμου αφορά εργαζόμενες/-ους και απασχολούμενες/-ους στον ιδιωτικό τομέα, καθώς και άτομα που παρακολουθούν κατάρτιση, συμπεριλαμβανομένων των ασκούμενων και των μαθητευόμενων, εθελοντριών/-ών, καθώς και εργαζομένων των οποίων η σχέση εργασίας έχει λήξει.

Ως mobbing νοείται η βία και παρενόχληση στην εργασία και περιλαμβάνει μορφές συμπεριφοράς, πράξεις, πρακτικές ή απειλές αυτών, που αποσκοπούν, οδηγούν ή ενδέχεται να οδηγήσουν σε σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική ή οικονομική βλάβη, είτε εκδηλώνονται μεμονωμένα είτε κατ’ επανάληψη, καθώς και μορφές συμπεριφοράς που έχουν ως σκοπό ή αποτέλεσμα την παραβίαση της αξιοπρέπειας του ατόμου και τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος, ανεξαρτήτως εάν συνιστούν μορφή διάκρισης. Το mobbing περιλαμβάνει επίσης την παρενόχληση λόγω φύλου ή για άλλους λόγους διάκρισης.

Στο σημείο αυτό, αξίζει να αναφερθεί ότι το φαινόμενο του εργασιακού mobbing έχει ιδιαίτερα σοβαρές επιπτώσεις στις γυναίκες, καθώς συχνά συνδέεται με τις έμφυλες διακρίσεις και την ανισότητα στους χώρους εργασίας. Οι γυναίκες που βιώνουν τέτοιου είδους συμπεριφορές αντιμετωπίζουν αυξημένο άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση και επαγγελματική ανασφάλεια, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε παραίτηση ή απομάκρυνση από τον εργασιακό χώρο. Επιπλέον, η παρενόχληση και ο εκφοβισμός λειτουργούν ως εμπόδιο στην επαγγελματική ανέλιξη, ενισχύοντας τις ήδη υπάρχουσες ανισότητες στους μισθούς και στις ηγετικές θέσεις. Οι γυναίκες που είναι μητέρες ή ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες είναι ακόμα πιο εκτεθειμένες σε τέτοιες συμπεριφορές, γεγονός που καθιστά ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη για ενημέρωση, προστασία και ενίσχυση των θεσμικών μέτρων αντιμετώπισης του φαινομένου.

Οι εν λόγω συμπεριφορές μπορούν να λαμβάνουν χώρα ιδίως: (α) στον χώρο εργασίας, συμπεριλαμβανομένων δημόσιων και ιδιωτικών χώρων και χώρων όπου το άτομο παρέχει εργασία, λαμβάνει αμοιβή, κάνει διάλειμμα για ανάπαυση ή φαγητό, σε χώρους ατομικής υγιεινής, αποδυτήρια ή καταλύματα που παρέχει ο/η εργοδότης/-τρια, (β) στις μετακινήσεις από και προς την εργασία, τις λοιπές μετακινήσεις, τα ταξίδια, την εκπαίδευση, καθώς και τις εκδηλώσεις και τις κοινωνικές δραστηριότητες που σχετίζονται με την εργασία, και (γ) κατά τις επικοινωνίες που σχετίζονται με την εργασία, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που πραγματοποιούνται μέσω τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνίας.

Ο/Η εργαζόμενος/-η που έχει υπάρξει θύμα συμπεριφοράς mobbing, ακόμη και αν έχει λήξει η σχέση εργασίας του/της, έχει δικαίωμα, πέραν της δικαστικής προστασίας, να προσφύγει ενώπιον της Επιθεώρησης Εργασίας και του Συνηγόρου του Πολίτη, καθώς και να υποβάλει καταγγελία εντός της επιχείρησης. Ο νομοθέτης μεριμνά επίσης για την προστασία του/της εργαζόμενου/-ης που προσέφυγε ή κατήγγειλε το περιστατικό, από την επιβολή αντιμέτρων από την επιχείρηση. Ως εκ τούτου, απαγορεύεται και είναι άκυρη η καταγγελία ή η με οποιονδήποτε τρόπο λύση της έννομης σχέσης εργασίας, καθώς και κάθε άλλη δυσμενής μεταχείριση του προσώπου, εφόσον συνιστά εκδικητική συμπεριφορά ή αντίμετρο.

Όταν εργαζόμενος/-η παραβιάζει την απαγόρευση βίας και παρενόχλησης στην εργασία, ο/η εργοδότης/-τρια υποχρεούται να λάβει τα απαραίτητα και ανάλογα μέτρα σε βάρος του/της καταγγελλόμενου/-ης, προκειμένου να εμποδιστεί και να μην επαναληφθεί παρόμοιο περιστατικό ή συμπεριφορά. Τα μέτρα αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν τη σύσταση συμμόρφωσης, την αλλαγή θέσης, ωραρίου, τόπου ή τρόπου παροχής εργασίας ή ακόμη και την καταγγελία της σχέσης απασχόλησης ή συνεργασίας, εάν κάτι τέτοιο κρίνεται απαραίτητο και ενδεδειγμένο.

Συνεπώς, για τον περιορισμό και την εξάλειψη των φαινομένων βίας και παρενόχλησης στην εργασία, οι εργοδότες/-τριες υποχρεούνται στη λήψη μέτρων για τη διαχείριση περιστατικών, συμπεριφορών και καταγγελιών. Στο πλαίσιο αυτό, έχουν υποχρέωση να λαμβάνουν προληπτικά μέτρα για την αποφυγή περιστατικών βίας στην εργασία, μέσω ενημέρωσης και εκπαίδευσης του προσωπικού τους, αλλά και μέσω της ενθάρρυνσης των εργαζομένων να καταγγέλλουν περιστατικά mobbing. Σε επιχειρήσεις που απασχολούν προσωπικό άνω των 20 ατόμων, προβλέπεται η υποχρέωση υιοθέτησης πολιτικής για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας και της παρενόχλησης στην εργασία, καθώς και πολιτικής για τη διαχείριση εσωτερικών καταγγελιών.

Σε περιπτώσεις αδράνειας στη λήψη μέτρων πρόληψης ή καταστολής – ή όταν ο/η δράστης είναι και ο/η ίδιος/-α ο/η εργοδότης/-τρια – επιβάλλεται πρόστιμο στην επιχείρηση. Μπορεί επίσης να διαταχθεί η απομάκρυνση του/της θύματος από την εργασία με πλήρεις αποδοχές, μετακίνηση σε άλλη θέση ή τμήμα, αλλαγή βάρδιας ή παροχή εξ αποστάσεως εργασίας, εφόσον αυτό είναι εφικτό.

Κλείνοντας, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι καμία γυναίκα δεν είναι μόνη της απέναντι στο εργασιακό mobbing. Η ενημέρωση και η διεκδίκηση των δικαιωμάτων μας είναι τα πιο ισχυρά μας όπλα. Αν βιώνετε ή γνωρίζετε περιπτώσεις παρενόχλησης στην εργασία, μη διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια και να αναζητήσετε υποστήριξη. Έτσι, μπορούμε να διαμορφώσουμε ένα εργασιακό περιβάλλον απαλλαγμένο από φόβο και διακρίσεις.