«Είμαι αρκετά καλή στη δουλειά μου;»: Το εργασιακό άγχος που βιώνουν οι γυναίκες

Γράφει η Κωνσταντίνα Χατζή, Ψυχολόγος

«Είμαι αρκετά καλή στη δουλειά μου;»: Το εργασιακό άγχος που βιώνουν οι γυναίκες.

Ένας προβληματισμός που ταλαιπωρεί μια πληθώρα γυναικών, κυρίως τα τελευταία χρόνια, είναι ο βαθμός στον οποίο ανταποκρίνονται με επάρκεια στην εργασία τους. Τι σημαίνει όμως πραγματικά «είμαι καλή στη δουλειά μου»; Πως ορίζεται; Ποιες προδιαγραφές έχει; Πότε μου επιτρέπει να ηρεμήσω; Μέσα σε αυτή τη μικρή ερώτηση εγκλωβίζονται χιλιάδες συναισθήματα που εξαντλούν καθημερινά μια εργαζόμενη. Στην πραγματικότητα, συζητάμε για το άγχος απόδοσης ή διαφορετικά, τοποθετώντας το σε μια ευρύτερη κλίμακα, το εργασιακό άγχος και όσα αυτό περικλείει. Η βιβλιογραφία ορίζει το εργασιακό άγχος ως τις συναισθηματικές και σωματικές αντιδράσεις του ατόμου, όταν οι εργασιακές απαιτήσεις υπερβαίνουν τις ικανότητες αλλά και τα προσωπικά του όρια (Gunasekara & Perera, 2023).

Ο λόγος για τον οποίο οφείλεται να υπογραμμιστεί η σημασία του εργασιακού άγχους στο γυναικείο πληθυσμό είναι πως η έρευνα επισημαίνει τα υψηλά ποσοστά που εμφανίζουν στη συνθήκη αυτή (Galanakis et al., 2009; Burke, 2002). Σε διεθνή κλίμακα, τα ευρήματα επιβεβαιώνουν την αναφορά αυτή, τονίζοντας ότι το 79% των γυναικών βιώνει εργασιακό άγχος, σε αντίθεση με τον ανδρικό πληθυσμό που αγγίζει το 66% (HR Review, 2019), ενώ τα εγχώρια δεδομένα συνηγορούν αναφέροντας ποσοστά 53% και 47% αντίστοιχα (Νικολάου, 2024).

Το εύλογο ερώτημα όμως που γεννάται είναι το εξής: Γιατί μια γυναίκα βιώνει πιο έντονα το εργασιακό άγχος; Η απάντηση εδώ δεν είναι τόσο απλή. Ο φόρτος εργασίας, το άγχος για το μέλλον, η δυσκολία κάποιες φορές να ζητήσει βοήθεια για να μην αισθανθεί μειονεκτικά από κάποιες αντιδράσεις, οι πολλαπλοί ρόλοι (της συζύγου, της μητέρας, της φίλης) που τους «κουβαλάει» συνεχώς, όπως και οι εργασιακές ανισότητες που ενισχύονται σε ανταγωνιστικά και ανδροκρατούμενα πλαίσια, είναι κάποιοι από τους βασικούς παράγοντες που εντείνουν την ανάγκη των γυναικών να αποδείξουν ότι μπορούν να τα καταφέρουν (Krishnan, 2014). Στην πραγματικότητα, επιδιώκουν να ξεριζώσουν παλαιότερες αντιλήψεις για την κοινωνική και εργασιακή τους υπόσταση και να απαλλαγούν από ταμπέλες σχετικά με τις δυνατότητές τους. Προσπαθούν καθημερινά να χτίσουν υπό νέους όρους την εικόνα τους στο χώρο εργασίας και να αντιμετωπίζονται ισότιμα, να μη φοβούνται στο ενδεχόμενο μιας εγκυμοσύνης και να διεκδικούν ηγετικές θέσεις, όπως είναι και το αυτονόητο.

Καταλήγουμε λοιπόν στο συμπέρασμα πως το εργασιακό άγχος τείνει να συντηρείται μέσα από αντικειμενικές δυσκολίες, όπως η εργασιακή πίεση και οι προσωπικές υποχρεώσεις, αλλά πολλαπλασιάζεται και διογκώνεται λόγω των κοινωνικών νορμών, οι οποίες παγιώνονται και διαμορφώνουν ένα πρότυπο εργαζόμενης που δεν βασίζεται στις εξατομικευμένες ανάγκες, παραβλέποντας σημαντικές πτυχές της ζωής της. Έτσι, όλο και πιο συχνά βλέπουμε εργαζόμενες να αισθάνονται ότι πρέπει να προσπαθούν συνεχώς προκειμένου να είναι «επιτυχημένες». Στο βωμό αυτής της επιτυχίας υφίστανται μια ατέρμονη πίεση με σκοπό να συνδυάσουν όλα τα παραπάνω και ταυτόχρονα να ανταποκριθούν στις προσδοκίες που κάποιοι άλλοι θέτουν. Μοιάζει με έναν συνεχή αγώνα που επικεντρώνεται στην προσπάθεια να διατηρήσουν τη θέση τους μέσα στα πλαίσια που δραστηριοποιούνται, αδυνατώντας να προλάβουν το κόστος.

Πότε όμως το εργασιακό άγχος παίρνει σάρκα και οστά και δεν είναι απλώς ο φόρτος εργασίας; Τα κύρια σημάδια που παραθέτουν οι γυναίκες εργαζόμενες ως βίωμα είναι η συνεχής εξάντληση, όπως και ένα εύρος σωματικών συμπτωμάτων με πονοκεφάλους, στομαχικά προβλήματα και διαταραχές ύπνου. Σε άλλες περιπτώσεις, το εργασιακό άγχος σχετίζεται με μυοσκελετικά προβλήματα, καρδιαγγειακές παθήσεις καθώς και με το σύνδρομο burnout. Δεν θα μπορούσαν να απουσιάζουν οι ψυχικές προεκτάσεις με έμφαση στο άγχος, την ευερεθιστότητα αλλά και την κατάθλιψη. Επιπλέον, φαίνεται πως πλήττεται η διαδικασία λήψης αποφάσεων, επηρεάζονται σημαντικά οι κοινωνικές συναναστροφές και αυξάνονται οι συγκρούσεις, μειώνονται τα επίπεδα συγκέντρωσης, ενώ το εργασιακό κίνητρο εξασθενεί και το άτομο επιδιώκει την απομόνωση (Burke, 2002; NIOSH, 2001). Σε βάθος χρόνου, οι σωματικές και ψυχικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες αξίζει να μας προβληματίσουν σχετικά με το πόσο επιβλαβής μπορεί να γίνει η μακροχρόνια έκθεση στη συνθήκη αυτή.

Είναι πράγματι εξουθενωτικό, υπάρχουν όμως προτάσεις που μπορούν είτε να προλάβουν είτε να εξαλείψουν το εργασιακό άγχος. Το δίκτυο υποστήριξης από μια ομάδα ανθρώπων εντός και εκτός εργασιακού πλαισίου μπορεί να λειτουργήσει ενδυναμωτικά. Παράλληλα, ο χρόνος και η διαχείριση του, αλλά και η θέσπιση προγράμματος και προτεραιοτήτων, σχεδόν πάντα προσφέρουν μια ανάσα. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να δοθεί ο κατάλληλος χώρος και να εφαρμοστούν οι κατάλληλες τεχνικές ώστε σε λίγο καιρό (ή και αύριο αν γίνεται) να μην συζητάμε για εργασιακές ανισότητες. Η ισορροπία μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής θα μπορούσε να αυξήσει την εργασιακή ευημερία, ενώ για το τέλος αφήνουμε το πλέον σημαντικό που αφορά την αφοσίωση στην ψυχική υγεία κάθε εργαζόμενης και στην «κανονικοποίηση» του να ζητάει βοήθεια, όποτε κρίνει ότι είναι απαραίτητο (Burke, 2002).

Τώρα που έχεις αρκετές από τις πληροφορίες που χρειάζεσαι, επανεξέτασε το πώς αισθάνεσαι μέσα στην εργασία σου και φρόντισε να βάλεις τον εαυτό σου προτεραιότητα. Καμία δουλειά δεν αξίζει την ψυχική και σωματική σου εξάντληση! Αναρωτήσου: Τι χρειάζεσαι για να είσαι υγιής και -γιατί όχι;- χαρούμενη και ευτυχισμένη; Πόσο μεγάλο ρόλο παίζει η δουλειά σου μέσα σε αυτό και πώς μπορείς να βρεις την ισορροπία που χρειάζεσαι; Μην ξεχνάς πως αν δεν είσαι εσύ πρώτα καλά, δεν θα μπορείς να αποδώσεις ούτε στην εργασία σου και τους πολλαπλούς σου ρόλους, αλλά ούτε και να είσαι εκεί για εσένα (πρωτίστως) και τους ανθρώπους σου!

Βιβλιογραφικές αναφορές:

• Burke, R. J. (2002). Work stress and women’s health: Occupational status effects. Journal of Business Ethics, 91-102.
• Galanakis, M., Stalikas, A., Kallia, H., Karagianni, C., & Karela, C. (2009). Gender differences in experiencing occupational stress: The role of age, education and marital status. Stress and Health, 25(5), 397–404. https://doi.org/10.1002/smi.1248
• Gunasekara, A. M. D. M., & Perera, H. S. C. (2023). Occupational stress: A systematic review and conceptual framework. FARU Journal, 10(1), 41–61. https://doi.org/10.4038/faruj.v10i1.194
• HR Review. (2019, March 27). Working women significantly more stressed than men. https://hrreview.co.uk/hr-news/working-women-significantly-more-stressed-than-men/115576
• Krishnan, D. L. (2014). Factors causing stress among working women and strategies to cope up. IOSR Journal of Business and Management, 16(5), 12-17.
• National Institute for Occupational Safety and Health. (2001). Women’s safety and health issues at work (NIOSH Publication No. 2001-123). Centers for Disease Control and Prevention. https://www.cdc.gov/niosh/docs/2001-123/
• Νικολάου, Β. (2024, 12 Μαΐου). Έρευνα: Οι εργαζόμενοι λυγίζουν από άγχος, κατάθλιψη, εξουθένωση και ψυχολογική βία. Ελεύθερος Τύπος. https://eleftherostypos.gr/ellada/erevna-oi-ergazomenoi-lygizoun-apo-agchos-katathlipsi-exouthenosi-kai-psychologiki-via